Artykuły

"Pierwszy dzień wolności", przedostatnia sztuka L. Kruczkowskiego, wystawiona w 1959 roku, nawiązuje w swojej warstwie fabularnej do doświadczeń dużej grupy społeczeństwa polskiego i samego autora. Jest marzec 1945 roku. Grupa polskich jeńców zostaje uwolniona z obozu. Oszołomieni swobodą po pięciu latach życia za drutami stawiają pierwsze kroki w "normalnym" życiu. Wojna jednak jeszcze się nie skończyła, i w małym niemieckim miasteczku, w którym szukali schronienia, nadal zagraża niebezpieczeństwo. Taka w najogólniejszych zarysach jest kanwa fabularna sztuki: Kruczkowskiego interesują jednak problemy ogólniejsze niż przeżycia psychologiczne grupy bohaterów. Z zarysowanej sytuacji wydobywa przede wszystkim dramat postaw - zwłaszcza Jana, głównego bohatera i Ingi, niemieckiej dziewczyny, z której losami splotły się tak tragicznie losy Jana podczas pierwszego dnia życia na wolności. Moralne i ideowe konfrontacje postaw bohaterów oraz ukazanie stosunku tych ludzi do spraw wolności i wyboru dróg postępowania w nowej dla nich wszystkich rzeczywistości - urastają do rangi wielkich i uniwersalnych spraw ludzkich, wybiegających poza jednostkowe przeżycia bohaterów. Dlatego też dramat Kruczkowskiego wychodząc z konkretnej sytuacji, określonej bardzo dokładnie historycznie formułuje pytania i problemy dotyczące współczesności.

Spektakl prezentowany przez Teatr TV podkreśla te momenty "Pierwszego dnia wolności". Wyeliminowany został wątek ogrodnika - rozbijający dramaturgiczną jedność sztuki oraz postać Anzelma, która w telewizyjnej propozycji odczytania tej sztuki, w Teatrze TV, rządzącym się odrębnymi prawami niż dramaturgia teatralna, zacierałaby zasadniczy dla dramatu rysunek głównego konfliktu.