Diabelskie nasienie
Niech nikogo nie zwiedzie, że Ivo Brešan akcję Diabelskiego nasienia umiejscowił w połowie XVIII wieku w Zagrzebiu. Najczęściej wystawiany dramaturg chorwacki, autor Przedstawienia Hamleta we wsi Głucha Dolna napisał i tym razem sztukę współczesną, choć ubraną w kostium historyczny. To w istocie dramat o mechanizmach sprawowania władzy, rozumianej zarówno w kategoriach kierowania państwem czy ludźmi, jak i przywództwa duchowego.
I choć najczęściej mówi się o inkwizycji, to najmniej tu idzie o władzę religijną czy kościelną. A wiara? „Jestem politykiem, wierzę we wszystko, co jest skuteczne” — powie jeden z bohaterów, namiestnik Ivan Juriszic. To ludzie, tylko z niewielką pomocą czarta, potrafią zgotować sobie tragiczny los.
W prowincji zagrzebsko-kriżewackiej źle się dzieje: powodzie, grad, nieurodzaj, choroby. „Klęski są za przyczyną osób, które zawarły pakt z diabłem” — ogłosi wielkorządca i już jest jasne, że sytuację uzdrowią… czarownice spalone na stosie. Obłędny mechanizm rusza…
Olga Lipińska wyreżyserowała bardzo dobry spektakl. Nie przeszacowała, choć sam tekst i doborowa obsada złożona m.in. z gwiazd Kabareciku…, mogły taką szarżę spowodować. Reżyserka wie, że to nie są Igraszki z diabłem — tak władza bez skrupułów igra z człowiekiem. Przedstawienie zaczyna się od sceny, której u Brešana nie ma. Namiestnik (Krzysztof Gosztyła) zostaje ugodzony w czoło kamieniem wrzuconym przez okno. Jako żywo, tak właśnie kończy się filmowa Ziemia obiecana Andrzeja Wajdy. A więc witamy w rodzącym się polskim kapitalizmie?
