„Burza” [Teatr Klasyczny w Warszawie wystawił sztukę chińskiego pisarza...]
Teatr Klasyczny w Warszawie wystawił sztukę chińskiego pisarza Ts’ao Jü — Burza. Jest to współczesny dramat chiński — a przy tym sztuka utrzymana całko; wicie w konwencji współczesnego teatru. Zdanie to w odniesieniu do teatru w ogóle nie byłoby niczym szczególnym — w odniesieniu jednak do teatru chińskiego, zapowiada rewelację.
Chiński teatr klasyczny stał się już sztuką całkowicie zastygłą. Większość utworów powtarzana była na scenie w formie nie zmienionej od stuleci. Treścią tych utworów były legendy ludowe i klasyczne utwory literatury chińskiej ubrane w formę sceniczną. Były to sztuki łączące w sobie elementy literatury, muzyki, pantomimy i akrobacji cyrkowej. Nowe sztuki pojawiały się bardzo rzadko, a i w nich powtarzały się zawsze stare powszechne motywy literackie.
Z początkiem bieżącego stulecia zaczynają powstawać teksty nowe, pojawia się termin Hua Tsü — sztuki mówionej — która może być już odpowiednikiem teatru w europejskim rozumieniu tego słowa. W roku 1907 dwaj młodzieńcy chińscy studiujący w Tokio zakładają towarzystwo o romantycznej nazwie „Stowarzyszenie Wiosennej Wierzby” i wystawiają dwa akty Damy Kameliowej. Następną inscenizacją jest Chata wuja Toma, która rychle przeniesiona zostaje z Tokio do Szanghaju. Sztuka wywołuje wielkie wrażenie. Zaczyna się rewolucja w chińskim teatrze tradycyjnym. Konwencja klasycznego teatru — pantomimy zostaje zwyciężona przez koncepcję Hua Tsü — sztuki mówionej — nowoczesnego dramatu o nowoczesnej koncepcji teatralnej.
Tak więc Hua Tsü jako nowy rodzaj artystyczny istnieje w Chinach zaledwie od lat 50. Ts’ao Jü jest jednym z czołowych przedstawicieli tego kierunku.
Ts’ao Jü (prawdziwe nazwisko Wang Kia-pao) urodził się w roku 1910 w Tsienkiangu, w starej, bogatej rodzinie chińskiej. Ojciec — zawodowy wojskowy był człowiekiem niezwykle surowych, despotycznych zasad. Atmosfera panująca w domu wywarła niewątpliwie duży wpływ na całą twórczość Ts’ao Jü. Zainteresowania teatralne obudziły się w przyszłym autorze już w czasach szkolnych. Szkolne koło dramatyczne w którego pracach brał udział, wystawiało sztuki autorów zachodnich: Ibsena. Moliera. W czasie studiów na wydziale literatury języków zachodnich na Uniwersytecie w Pekinie Ts’ao Jü interesuje się dramaturgią obcą. Czyta Szekspira, Czechowa. W tym też czasie następuje głębsze zetknięcie z klasycznym teatrem greckim. Studia kończy Ts’ao Jü w roku 1934 i w tym samym roku ukazuje się jego pierwszy dramat Burza. W latach 1936–1937 ukazują się następne tragedie Wschód słońca, Dzika przyroda oraz komedia Człowiek z Pekinu. Jednocześnie Ts’ao Jü zajmuje się przekładami na język chiński sztuk autorów europejskich. W roku 1953 Ts’ao Jü wydaje swą nową sztukę Jasne niebo, której treścią są zmiany zachodzące w świadomości inteligencji chińskiej po wyzwoleniu. Obecnie jest dyrektorem Narodowego Teatru Artystycznego w Pekinie i jednym z najwybitniejszych współczesnych dramaturgów chińskich. Potężny wpływ, jaki wywarła na nim literatura obca nadał jego dziełom wiele cech charakterystycznych. Ts‘ao Ju tworzy swoistą tematykę, problematykę — osadza swoich bohaterów w charakterystycznej dla niego aurze dramatycznej.
Burza wydana została w roku 1934. Władze kuomintangowskie zakazują wystawiania sztuki w Chinach, wkrótce jednak Burza przełożona na język japoński, ukazuje się na scenie teatru w Tokio. W roku 1937 Burza zostaje przełożona na język angielski i zdobywa dużą popularność na Zachodzie. W roku 1956 Burzę wystawiono w Moskwie.
Jest dużą zasługą Teatru Klasycznego wyprowadzenie na scenę polską jednego z najwybitniejszych współczesnych dramaturgów chińskich.
Recenzję Burzy damy w jednym z najbliższych numerów „Przyjaźni”.
