Walentyna Grzybowska
GRZYBOWSKA Walentyna, Wala (31 geudnia 1912 Ryga – 4 kwietnia 1997 Warszawa),
aktorka.
Rok urodzenia według arkusza kwalifikacyjnego Związku Artystów Scen Polskich; podawała też: 1913, 1915, 1916, 1919 i 1922. Była córką Franciszka Grzybowskiego i Wandy z Kochanowskich. W 1920 straciła rodziców i znalazła się w Domu Dziecka w Homlu, ukończyła tu siedmioletnią szkołę, rozpoczęła naukę tańca i pierwsze występy w przedstawieniach dziecięcych. W 1928–30 w Kijowie była słuchaczką, ukończonego z wyróżnieniem, Polskiego Studium Teatralnego, a później Wydziału Dramatycznego przy Instytucie Muzyczno-Teatralnym im. Łysenki.
W sezonie 1931/32 znalazła się w zespole pierwszego Państwowego Teatru Polskiego w Kijowie, była jedną z najmłodszych i najbardziej obiecujących jego aktorek. Grała początkowo role dzieci, często młodych chłopców, takie jak: Dziecko (Ich czworo), Ola i Rózia (Raban), Antek (Szturm Czernowodców), Sasza (Rodzina Wołków), Robin (Wesołe kumoszki z Windsoru), a potem Julię (Romeo i Julia), Hesię (Moralność pani Dulskiej), Fruzię (Damy i huzary), Helenę (Pan Jowialski), Tanię (Szczęśliwa kobieta), Pannę Maliczewską, Anardę (Pies ogrodnika), Michasię (Mieszczanin szlachcicem). W grudniu 1937, na skutek donosu D. Szklarskiego, byłego przyjaciela, a zarazem kierownika artystycznego tego teatru, została aresztowana pod zarzutem działalności szpiegowskiej na rzecz Polskiej Organizacji Wojskowej. Zwolniona po dwóch tygodniach, wróciła do zespołu i pozostała do likwidacji placówki w kwietniu 1938.
Od maja 1938 i po wybuchu II wojny światowej, do 1941, występowała w miejscowym rosyjskim Teatrze Młodego Widza, np. jako Czerwony Kapturek oraz Helena (Młodość Szewczenki). W 1941, po wkroczeniu Niemców do Kijowa, przedostała się do Taszkientu i zaangażowała do goszczącego tam Moskiewskiego Teatru Miniatur; grała m.in. tytułową Maszeńkę i Marię Antonowną (Rewizor). W 1943 przyjechała do Moskwy, gdzie została przyjęta do zespołu Teatru Komedia. W tym samym roku wstąpiła do tworzącej się 1 Armii Wojska Polskiego, z którą przebyła szlak bojowy od Oki do Berlina jako aktorka teatru frontowego 3 Dywizji. W sezonie 1945/46 występowała w Domu Żołnierza w Lublinie, a po demobilizacji wyjechała w 1946 na Wybrzeże i brała udział w różnych imprezach estradowych w Gdańsku.
W 1947–48 była w zespole Śląskiego Teatru Objazdowego (także pod nazwą Teatr Objazdowy Ligi Kobiet), z którym występowała m.in. w Lubaniu. W sezonie 1948/49 grała w Teatrze im. Jaracza w Olsztynie Matyldę (Odwety). W 1949 zdała w Warszawie eksternistyczny egzamin aktorski i w tymże roku została tu zaangażowana do Objazdowego Teatru Dramatycznego Domu Wojska Polskiego potem Teatru Domu Wojska Polskiego (sezony 1950/51–1956/57) i Teatru Dramatycznego, w którym pozostała do końca 1981. Grała m.in.: Wandę (4:0 dla ATK, 1952), Polę (Wassa Żeleznowa, 1953), Isię (Wesele, 1955), a w Teatrze Dramatycznym w większości przedstawień, na ogół niewielkie role i epizody, takie jak: Prostytutka (Dobry człowiek z Seczuanu, 1956), Płaczka (Księżniczka Turandot, 1959), Chłopka (Diabeł i Pan Bóg, 1960), Następca tronu (Anioł zstąpił do Babilonu, 1961), Pielęgniarka (Frank V, 1962), Żebraczka (Letnicy, 1964), Carrie (Po upadku, 1965). Na emeryturę przeszła 1 stycznia 1982.
Bibliografia
Almanach 1996/97; P. Horbatowski: W szponach polityki. Polskie życie teatralne w Kijowie 1919–1938, Warszawa 1999 (il.); Prusiński: Jest teatr w Olsztynie s. 73 (il.); T. Dramatyczny m. st. Warszawy 1955–58; T. Dramatyczny w Warszawie; Gaz. Wyb. 1997 nr 92, 97, 118; Pam. Teatr. 1995 z. 1–2 s. 197, 199, z. 3–4 s. 446 (tu jako Waleria G.); Teatr 1997 nr 6; Akt zgonu nr I/659/1997, Arch. USC Warszawa; Akta, m.in. arkusz kwalifikacyjny, ZASP (fot.); Programy, IS PAN.; Almanach 1944–59.
Ikonografia
Fot. – IS PAN, ITWarszawa.
Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1910–2000, t. III, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 2017.
Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów używanych w źródłowej publikacji.
