Władysław Czengery
CZENGERY Władysław Romuald (12 III 1888 Chodorków, pow. Skwiry - luty 1942 Samarkanda), aktor, reżyser, dyr. teatru. Był synem Leona Cz. i Stanisławy ze Skalskich, ojcem aktorki Haliny Czengery. Skończył gimn. handlowe w Kijowie, studiował na politechnice w Rydze, następnie rozpoczął wbrew woli rodziny studia w szkole dram. A. Zagarowa. W 1908 występował na scenie ros. w Rydze, w 1908-17 w Petersburgu, Moskwie, Kijowie, Charkowie, Rostowie nad Donem i Baku. Po I wojnie świat. występował w 1921 w t. jugosł. w Lublanie, od 1922 w T. Russkoj Dramy w Rydze; tu od 1924 był kier. pol. t. amatorskiego, a od 1926 T. Polskiego na Łotwie z siedzibą w Rydze, na występy sprowadzając też aktorów z Polski (m.in. ok. 1932 A. Zelwerowicza). Do Polski wrócił w 1933 i zajął się głównie reżyserią. W sez. 1933/34 był reżyserem w T. Miejskim w Wilnie, w 1934-36 w T. Miejskim w Łodzi, w sez. 1936/37 w Wilnie, w sez. 1937/38 w T. Polskim w Poznaniu. Od sez. 1938/39 był dyr. T. Miejskiego w Grodnie i kierował nim następnie po wybuchu wojny do maja 1940 (od stycznia 1940 t. był upaństwowiony i przyjął nazwę Państwowego T. Polskiego BSRR); później występował w Grodnie pod dyr. A. Węgierki. W 1941 wyjechał do Homla. Uciekając przed Niemcami dostał się w głąb Rosji. Ważniejsze role: Jowialski ("Pan Jowialski"), Kaleb ("Świerszcz za kominem"). Ze sztuk reżyserowanych przez niego należy wymienić m.in. "U mety", "Kwiecistą drogę", "Człowieka, który był Czwartkiem" (Poznań 1938), "Moralność pani Dulskiej" (Grodno 1940), "Krakowiaków i Górali", "Damy i huzary" (Poznań 1937). Ogłosił szereg artykułów o t. w pol. prasie codziennej; podobno napisał również rozprawę o reżyserii. Bibl.: Łoza: Czy wiesz I; 75 lat T. Pol. w Poznaniu s. 417; Pam. teatr. 1963 z. 1-4 (Straty osobowe t. pol. s. 370; E. Krasiński s. 252, 263); Programy, zb. H. Czengery. Ikon.: W. Dunin-Marcinkiewicz: Portret, rys., akw., 1934 - MTWarszawa; Fot. pryw. i w rolach - zb. H. Czengery. Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
