Zofia Maria Dobrzańska-Fritsche
DOBRZAŃSKA Zofia, Maria, z Księżyków, Książyków, 2°v. Fritsche, pseud. Z. Mariewska (15 IV 1885 Poznań - 17 II 1963 Skolimów), aktorka. Była córką Franciszka i Ksawery Księżyków, żoną -> Juliana D., potem -> Ludwika Fritschego. W 1901-1905 pod pseud. Zofia Mariewska występowała w T. Polskim w Poznaniu. 14 II 1906 w Poznaniu wyszła za mąż za aktora Juliana Dobrzańskiego; w pracy scen. używała odtąd jego nazwiska, łącząc je z imieniem Maria lub Zofia (najczęściej). W sez. 1906/07 występowała w t. wil., potem od 1907 do 1914 i w 1916-19 w T. Miejskim we Lwowie (w 1913 z t. lwow. w Paryżu; w maju 1914 krótko w T. Polskim w Warszawie; od września 1917 z zespołem T. Nowoczesnego w różnych miastach w Galicji), następnie w Krakowie: w 1919-21 w T. im. Słowackiego, w sez. 1921/22 w T. Bagatela, potem w Warszawie: w sez. 1922/23 w T. Komedia a w lipcu 1923 w T. Polskim, w sez. 1924/25 znów w T. Bagatela w Krakowie. Następnie do 1931 (z przerwą 1926-28) występowała w T. Miejskich we Lwowie (najczęściej w T. Małym). W listopadzie 1932 grała w warsz. T. Kameralnym. Przed II wojną świat. poślubiła aktora Ludwika Fritsche. Po zakończeniu wojny występowała m.in. w T. Miejskim w Częstochowie (sez. 1945/46), w T. Polskim w Warszawie (czerwiec 1946 i sez. 1946/47) i wT. Małym w Szczecinie (sez. 1947/48). Ceniona przez T. Pawlikowskiego, uważana była za świetną "charakterystyczną amantkę" (K. Adwentowicz). "Na scenę wnosiła pogodę, huczne rozbawienie. Niewiele innych aktorek tak się umiało śmiać, jak się śmiała Dobrzańska" (A. Grzymała-Siedlecki). Spośród jej ról wymienić należy: Puka ("Sen nocy letniej"), Nastkę ("Na dnie"), Hesię ("Moralność pani Dulskiej"), Zuzannę ("Wesele Figara"), Pannę Młodą i Marynę ("Wesele"), Chochlika ("Balladyna"), Dorynę ("Świętoszek"), Marię ("Wieczór Trzech Króli"), Pulcherię ("Dom otwarty"), Kamilę ("Żołnierz królowej Madagaskaru"), Pawłową ("Marcowy kawaler"), Hanię ("Głupi Jakub"), Elizę ("Pygmalion"), Anitrę ("Peer Gynt"), Heliogabala ("Irydion"), z okresu po II wojnie świat.: Matkę ("Obcym wstęp wzbroniony"), Profesor Annę ("Matura"). Szczególne powodzenie zyskała grając w 1946 rolę Doroty ("Grube ryby") w T. Polskim w Warszawie. Ostatnie lata życia spędziła w Schronisku Artystów Weteranów Scen Polskich w Skolimowie. Bibl.: Adwentowicz; Almanach, Lwów 1911 (il.); Grzymała-Siedlecki: Świat aktorski s. 157-158; 75 lat T. Pol. w Poznaniu s. 359-373; Warnecki; Kur. warsz. 1906 nr 243, 1928 nr 263, 341, 1929 nr 142, 297, 1931 nr 11; Afisze i programy, IS PAN; Afisze, Bibl. Jagiell.; Wywiad z Zofią D., 1958, zb. IS PAN. Ikon.: Fot. pryw. i w rolach - MTWarszawa, IS PAN. Nagrania: Wypowiedź okolicznościowa - Arch. Dok. Mechanicznej. Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN Warszawa 1973
