Osoby

DWORZYŃSKA Dorota, Hanna, także Halina Dworzyńska (1 listopada 1911 Warszawa – 20 kwietnia 1989 Warszawa),

aktorka. 

Była córką Józefa Dworzyńskiego, stolarza, i Bronisławy z Majewskich. W Warszawie skończyła siedem klas szkoły powszechnej, chodziła na lekcje tańca do szkoły Jadwigi Hryniewieckiej, a w 1934–37 studiowała na Wydziale Sztuki Aktorskiej Państwowego Instytutu Sztuki Teatralnej. Występować zaczęła w sezonie 1937/38 w Teatrze Miejskim w Sosnowcu, a w 1938/39 była w zespole Teatrów Miejskich we Lwowie, gdzie zagrała: Jaguśkę (Królewicz Rak), Ethel (Cały dzień bez kłamstwa), Pannę Marię (Gałązka rozmarynu), Rebekę (Nasze miasto), Sofrone (Obrona Ksantypy), a także wystąpiła w operetce Zakochana królowa.

Lata II wojny światowej przeżyła w Warszawie. Pracowała jako kasjerka i kelnerka w restauracji „Savoy”, potem w firmie „Malaga”; w zastępstwie za chorą koleżankę, trzykrotnie wystąpiła w jawnym Teatrze Komedia w Szczęściu Frania. Po upadku powstania warszawskiego, była w obozie w Pruszkowie. W 1945 ochotniczo wstąpiła do Wojska Polskiego, gdzie została jako aktorka i recytatorka przydzielona do zespołu teatralnego Centralnego Domu Żołnierza (w lipcu tego roku prowadziła konferansjerkę w rewii Budujemy Warszawę). 

W 1946 zaangażowała się do Studia Teatru Milicji Obywatelskiej i została tu na etacie aktorki do końca sezonu 1946/47; wystąpiła 19 czerwca 1946 w pierwszym przedstawieniu tej sceny, w składance Miodowa 14, a potem m.in. w rolach: Haliny (Produkcja pana Brandta), Anieli Płomyk (Autobus o szóstej), Filipy Loxfield (Miasto w dolinie), Julki (Pasażer bez bagażu). Od marca 1948 była aktywną działaczką Polskiej Partii Robotniczej, organizowała dla młodych członków partii amatorski Teatr Młodzieżowy, sama też brała udział jako recytatorka w imprezach estradowych i masowych, organizowanych np. przez wydawnictwo „Czytelnik”. Na sezon 1949/50 zaangażowała się do Teatru Narodowego w Warszawie, ale nie zagrała żadnej roli. Od 20 sierpnia 1950 do 31 października 1953 występowała Teatrze im. Węgierki w Białymstoku, gdzie była także działaczką nowo powstałych związków zawodowych i przewodniczącą Miejskiej Rady. Później angażowała się kolejno do: Teatru Ziemi Lubuskiej w Zielonej Górze (od 1 stycznia do 1 grudnia 1954), Teatru Ziemi Opolskiej w Opolu (od 15 grudnia 1954 do końca sezonu 1956/57) i Teatru im. Osterwy w Lublinie (sezony 1957/58–1962/63). W sezonie 1963/64 rozpoczęła pracę w Teatrze Rozmaitości (następnie Teatr Współczesny) we Wrocławiu i pozostała w jego zespole do końca 1970/71, kiedy odeszła na emeryturę. Wróciła do rodzinnej Warszawy, w teatrze już nie występowała.

Na scenach poza Warszawą grała wiele dużych ról, ale jeszcze więcej epizodów, i te ostatnie przeważały, zwłaszcza w ostatnich latach; miewała też całe sezony bez premiery. Wśród zagranych przez nią postaci były takie, jak w Białymstoku: Ruth (Niemcy) i Rukienie (Pieją koguty) – 1950, Maria (Wieczór Trzech Króli, 1951), Antonina Pietrzak (Zwycięstwo Janusza Warmińskiego) i Pani Warren (Profesja pani Warren) – 1952, Zofia Parmen (Grzech, 1953); w Zielonej Górze: Daumowa (Panna Maliczewska) i Boczkariewa (Chirurg) – 1954; w Opolu: Radczyni (Wilki w nocy) i Szambelanowa (Pan Jowialski) – 1955, Sędzina (W małym domku, 1956); w Lublinie: Millerowa (Intryga i miłość) i Pułkownikowa (Panna mężatka) – 1958, Królowa Laura (Jonasz i błazen, 1959), Poncia (Dom Bernardy Alby, 1960), Pani Wenzel (Kolega, 1961),  Tadrachowa (Moralność pani Dulskiej, 1962); we Wrocławiu: Gospodyni (Dziwny pasażer, 1964), Księżniczka Sieniawianka (Uciekła mi przepióreczka, 1965), Elzewira Renesans/Rozalia Pawłowna (Pluskwa, 1967). Ostatnią rolą Dworzyńskiej była Pani de Sotenville (Mąż pognębiony, 1969). 

Była użyteczną aktorką, której role niejednokrotnie były dostrzegane i wyróżniane przez krytyków, bo potrafiła tworzyć starannie dopracowane, jak określano, „nieszablonowe”, „plastyczne” i „soczyste” postaci. Do takich należały np.: Królowa Laura (wyposażyła „kobietę czterdziestoletnią z pretensjami do intelektu, w roztropność, zmysłowość, szczyptę perfidii i niemało wdzięku”), Poncia („jeden z mocniejszych akcentów lubelskiego spektaklu”), a także Szambelanowa i Elzewira Renesans. 

Bibliografia

Almanach 1988/89; Bechczyc-Rudnicka: Uchylanie masek s. 76; Cały świat gra komedię s. 290; 40 lat Teatru Współczesnego we Wrocławiu 1948–88; Jego siła; L. Mazepa: Adam Didur we Lwowie, Wrocław 2002 s. 223; Mościcki: Teatry 1944–45; Teatr pol. we Lwowie (tu błędnie: Dworzańska); T. Współczesny Wrocław 1966–71 (il.); Wilski: Szkolnictwo (tu imię Halina); Żywot: Dwadzieścia sezonów; Kamena 1959 nr 10 (A. Tatarkiewicz o Królowej Laurze; cyt.), 1961 nr 1 (A. Tatarkiewicz o Poncii); Kur. Lub. 1960 nr 359 (H. Chabros o Poncii; cyt.); Kur. Warsz. 1937 nr 256, 1938 nr 329, 1939 nr 38, 101, 102; Pam. Teatr. 1997 z. 1–4 s. 104; Sceno Lwow. 1938/9 z. 2; Trybuna Op. 1955 nr 150; Życie Lit. 1967 nr 45 (J.P. Gawlik); Akta, T. im. Węgierki Białystok Lubuski T. im. Kruczkowskiego Zielona Góra, ZASP (fot.); Programy i wycinki prasowe, IS PAN; Hałabuda: Repertuar, Almanach 1944–59. 

Ikonografia

Fot. – IS PAN, ITWarszawa, NAC.

Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1910–2000, t. III, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 2017.
Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów używanych w źródłowej publikacji.